Hij zag er een interessant thema in voor een mooie, visueel inventieve documentaire en wij kunnen hem – in tijden van selfies en Instagram – moeilijk ongelijk geven. Het resultaat heet ‘Face to Face’ en laat – zo proberen die van de NPO ons wijs te maken – ‘ons door de ogen van anderen naar onszelf kijken’.
HUMO Die mag je even uitleggen, Menno.
Menno Otten «Het concept is simpel: allerlei mensen gaan naar de kapper in een donkere ruimte en worden gefilmd terwijl ze naar zichzelf kijken – van de kapper zie je alleen de handen, het beeld focust helemaal op de gezichten van de mensen. Die wisten wel dat er gefilmd zou worden, maar niet dat de camera knal aan de andere kant van de spiegel zou staan – we gebruikten spionglas.
»Op een bepaald moment gaat de kapper de kamer uit, en aangezien er niks anders in die ruimte is, zijn ze alleen met hun spiegelbeeld. Ze kijken dan naar zichzelf – de ene al wat aarzelender dan de andere – maar ook naar de camera en, zodoende, naar ons. Ondertussen kijken wij naar hen en zo ontstaat er een wisselwerking tussen degene die kijkt en degene die bekeken wordt: wie kijkt er nu eigenlijk naar wie? Op welke details letten we als we naar ons eigen gezicht kijken, wat zien we? En, dus ook, hoe kijken wij eigenlijk naar onszelf?»
HUMO Klinkt filosofisch.
Otten «En toch is het tegelijk heel aards. We kijken immers allemaal voortdurend naar onszelf. De manier waarop valt bijna niet te onderzoeken, omdat het zo vluchtig gebeurt, maar door de constructie van ‘Face to Face’ kun je voor één keer echt geconcentreerd kijken naar gezichten die helemaal in zichzelf verdiept zijn.
»Je merkt meteen dat mensen op verschillende manieren naar zichzelf kijken. Je hebt de Narcissus-types, die ontzettend ijdel zijn; er is een oude man van in de 80 die bij wijze van spreken voor het laatst bij de kapper zit en zijn eigen spiegelbeeld zo veel mogelijk vermijdt; en een klein kind van 5 à 6 dat haast verwonderd naar zichzelf kijkt – alsof ze probeert te begrijpen wat ze in de spiegel ziet. Ik had dúízend van die blikken kunnen laten zien, maar ik heb het gevoel dat ik er op 25 minuten toch een boel heb kunnen vangen: de ijdelheid, de onschuld, de onzekerheid, de breekbaarheid…
»Waar ik trouwens van schrok: heel veel mensen beginnen tegen zichzelf te praten. Er was bijvoorbeeld een jongen die voor het eerst baardgroei kreeg, en hardop zei: ‘Oho, dus je wordt een man!’ Of nog: veel mensen blíjven maar naar zichzelf kijken, terwijl ze mooie koppen trekken en letten op de lichtinval. Ik had verwacht dat de standaardreactie een soort ongemakkelijke, onzekere nervositeit zou zijn, maar dat bleek niet te kloppen.»
HUMO Heb je ook kunnen ontdekken met welke blik je zelf in de spiegel kijkt?
Otten «Nou, ik ben niet één van die lange kijkers. Ik zal wel ’ns vluchtig de wallen onder m’n ogen checken, maar lang blijf ik nooit voor de spiegel staan: onzekerheid overheerst. En de laatste tijd ben ik me sowieso veel te bewust van die spiegel(lacht).»